PHÂN TÍCH ÁNH SÁNG TỰ NHIÊN TRONG CÔNG TRÌNH GIAI ĐOẠN THIẾT KẾ CƠ SỞ

Chỉ số sDA (Spatial Daylight Autonomy – Tự chủ ánh sáng ban ngày theo không gian) là một chỉ số cực kỳ quan trọng trong thiết kế kiến trúc, đặc biệt là trong giai đoạn thiết kế cơ sở, vì nó giúp định hướng nhiều quyết định mang tính chiến lược về hình khối, vật liệu, và bố trí công năng. Dưới đây là lý do tại sao sDA lại quan trọng đến vậy:

🌞 1. Định hướng thiết kế hình khối và bố trí không gian
sDA đánh giá tỷ lệ diện tích trong một không gian nhận đủ ánh sáng tự nhiên (ví dụ: ≥ 300 lux trong ít nhất 50% thời gian sử dụng ban ngày).

Trong giai đoạn thiết kế cơ sở, chỉ số này giúp kiến trúc sư quyết định:

Cửa sổ nên đặt ở đâu và kích thước bao nhiêu.

Mặt đứng nào cần tối ưu hóa để lấy sáng.

Hình khối có nên lùi vào hay đưa ra để tăng hiệu quả chiếu sáng tự nhiên.

🧠 2. Tối ưu hóa hiệu suất năng lượng
Một thiết kế đạt sDA cao sẽ giảm phụ thuộc vào ánh sáng nhân tạo ban ngày → giảm tiêu thụ điện năng.

Điều này có thể ảnh hưởng đến phương án thiết kế hệ thống chiếu sáng, hệ thống điện.

🪟 3. Hỗ trợ lựa chọn vật liệu & cấu kiện kiến trúc
Nếu sDA không đạt, có thể cần cân nhắc:

Thay đổi hệ kính (truyền sáng cao hơn).

Bổ sung các giải pháp như lam chắn nắng, giếng trời...

Giúp tránh tình trạng "chạy chữa" ở giai đoạn sau, gây phát sinh chi phí.

📋 4. Yếu tố cần có nếu hướng tới chứng chỉ công trình xanh
Nhiều hệ thống đánh giá công trình xanh như LEED, WELL, EDGE yêu cầu báo cáo chỉ số sDA.

Nếu công trình hướng tới các chứng chỉ này, thì việc xem xét sDA ngay từ thiết kế cơ sở là bắt buộc.

🏁 Kết luận:
sDA là công cụ chiến lược trong giai đoạn thiết kế cơ sở, giúp đảm bảo công trình:

Có chất lượng ánh sáng tự nhiên tốt.

Tiết kiệm năng lượng.

Cải thiện sức khỏe và trải nghiệm người dùng.

Hướng tới tiêu chuẩn thiết kế bền vững và công trình xanh.

Chỉ số ASE (Annual Sunlight Exposure – Phơi sáng mặt trời hằng năm) là một chỉ số rất quan trọng khi đánh giá ánh sáng tự nhiên trong kiến trúc, đặc biệt là trong giai đoạn thiết kế cơ sở. Nếu như sDA giúp xác định có đủ sáng hay không, thì ASE lại giúp đánh giá liệu có quá nhiều ánh sáng gây chói và bất lợi hay không.

Dưới đây là lý do vì sao chỉ số ASE quan trọng trong thiết kế cơ sở:

🔥 1. ASE giúp xác định hiện tượng dư sáng – gây chói, nóng và khó chịu
ASE đo lường tỷ lệ diện tích bị chiếu sáng trực tiếp với độ rọi ≥ 1000 lux trong hơn 250 giờ/năm.

Nếu ASE quá cao → không gian bị chói sáng, tăng tải nhiệt, giảm sự thoải mái thị giác.

Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng không gian làm việc, học tập, hoặc sinh hoạt.

👉 Ví dụ: Một văn phòng có ASE quá cao sẽ khiến người dùng phải kéo rèm thường xuyên → mất luôn lợi ích từ ánh sáng tự nhiên.

💰 2. Giúp tránh các hệ quả tốn kém về sau
Nếu không kiểm soát ASE từ thiết kế cơ sở, về sau sẽ phải xử lý bằng:

Mua và lắp rèm, film chống nắng, kính cách nhiệt đắt tiền.

Tăng tải điều hòa → tốn năng lượng và chi phí vận hành.

Hoặc tệ hơn là phải cải tạo lại mặt đứng.

➡️ Thiết kế từ đầu để ASE dưới mức khuyến nghị (thường ≤ 10%) sẽ tiết kiệm chi phí lớn.

🧠 3. Cân bằng với sDA – thiết kế ánh sáng tự nhiên thông minh hơn
Một thiết kế có sDA cao nhưng ASE cũng cao thì có thể không thực sự tốt.

Mục tiêu là: nhiều ánh sáng tự nhiên, nhưng không gây chói và dư sáng.

ASE giúp kiến trúc sư điều chỉnh:

Kích thước & vị trí cửa sổ.

Các giải pháp che nắng (lam, mái hiên).

Loại kính (như kính low-E).

📋 4. Cần thiết cho công trình xanh và chứng chỉ quốc tế
LEED v4 yêu cầu cả sDA ≥ 55% và ASE ≤ 10% để đạt điểm tín chỉ Daylight.

Nếu bạn hướng đến công trình xanh thì ASE là bắt buộc phải kiểm soát từ giai đoạn cơ sở.

⚙️ 5. Hỗ trợ quyết định mặt đứng – định hướng kiến trúc
ASE giúp xác định mặt đứng nào cần:

Tăng cản sáng (che nắng tốt hơn).

Thay đổi loại kính hoặc hệ khung.

Điều chỉnh tỷ lệ đặc – rỗng.

➡️ Có thể đưa ra các quyết định chính xác hơn trong thiết kế mặt đứng, thay vì chỉ mang tính hình thức.

✅ Kết luận:
Trong giai đoạn thiết kế cơ sở, chỉ số ASE là công cụ định hướng thiết kế phòng tránh sai lầm, đảm bảo:

Không gian không bị chói sáng hay quá nóng do ánh nắng trực tiếp.

Tối ưu hiệu quả chiếu sáng tự nhiên nhưng vẫn đảm bảo sự thoải mái thị giác.

Hỗ trợ đạt tiêu chuẩn công trình xanh, tiết kiệm năng lượng, và tăng chất lượng sống cho người sử dụng.